15 największych atrakcji Tadżykistanu – przewodnik 2024

5,2K

Kiedy piszę ten artykuł, jest połowa listopada 2023 roku. Tadżykistan pozostaje krajem nie do końca odkrytym. Krainą niewyjaśnionych tajemnic i niezbadanych zakątków. Tworząc zestawienie najciekawszych atrakcji, wracam myślami do mojej sierpniowej tułaczki po zachodnich terenach tej orientalnej republiki. Co to było za niezwykle fascynujące doświadczenie w mojej historii przemierzania azjatyckiego interioru…

Jeśli planujesz podróż do Tadżykistanu, ten przewodnik jest dla Ciebie. Starałem się unikać miejsc, które są często wymieniane w popularnych postach o Tadżykistanie. Zamiast tego dodałem kilka mniej znanych lokalizacji. Wszystkie 15 opisanych tu miejsc znajduje się w różnych częściach tadżyckiego terytorium. Nie we wszystkich byłem, ale w sumie to tylko kwestia czasu…

Wstęp od autora

Przewodnik ten jest przeznaczony dla osób pragnących autentycznych doświadczeń, którzy z plecakiem na ramieniu wybierają mniej uczęszczane ścieżki i cenią dziką eksplorację. Dla wszystkich, którzy w duchu Hemingwaya, przemierzają surowe, nieujarzmione tereny, doceniając prostotę i bezpośredni kontakt z naturą oraz kulturą egzotycznych landów.

 

Poznaj Tadżykistan

Tadżykistan, położony w Azji Środkowej, jest fascynującym krajem z bogatą historią i kulturą. Jego granice wyznaczają Afganistan, Uzbekistan, Kirgistan i Chiny. Kraj ten jest domem dla Pamiru, jednego z najwyższych pasm górskich na świecie, często nazywanego „Dachem Świata”, a także licznych jezior, rzek i rozległych równin. Językiem urzędowym jest tadżycki, blisko spokrewniony z perskim, co powiązane jest ze związkiem kulturowym między oboma państwami.

W przeszłości przez Tadżykistan przebiegał Jedwabny Szlak, zostawiając ślady w szeroko pojętej kulturze. Od rozpadu ZSRR państwem rządzi Emomali Rahmon stając się tym samym jednym z najdłużej urzędujących watażków w Azji. Gospodarka Tadżykistanu opiera się głównie na wydobyciu minerałów, takich jak złoto i aluminium, oraz na produkcji energii hydroelektrycznej. Stolicą jest Duszanbe, miasto nieoczywiste, które przypadnie do gustu miłośnikom orientalnych metropolii w stylu radzieckim. Tadżykistan, choć wciąż mało znany na arenie międzynarodowej, oferuje bogate doświadczenia kulturowe i historyczne, będąc świadkiem wielu ważnych wydarzeń w historii Azji Środkowej.

5 faktów o Tadżykistanie, których nie znałeś

• Stolica jest poniedziałkiem: Duszanbe w języku tadżyckim oznacza poniedziałek.
• Górzysta kraina: 50% kraju ma wysokość ponad 3000 metrów n.p.m.
• Ziemia może się zatrząść: Tadżykistan znajduje się w strefie aktywnej sejsmicznie.
• Najbiedniejszy sowietstan: Tadżykistan jest najbiedniejszą z wszystkich 5 republik Azji Środkowej.
• Najdłuższy lodowiec świata: lodowiec Fedchenko jest najdłuższym lodowcem poza regionami polarnymi (77 km).

Pomnik Rudakiego – perskiego poety i klasyka literatury tadżyckiej (Rudaki Park, Duszanbe)

 

Atrakcje Tadżykistanu. Co zobaczyć?

Tadżykistan, będąc jednym z najmniej odwiedzanych krajów w Azji Środkowej, ma wiele do zaoferowania szczególnie dla sympatyków klasycznych wędrówek z plecakiem. Krajobraz zdominowany jest przez majestatyczne pasma górskie, wąwozy i doliny z pozostałościami fortów z czasów Jedwabnego Szlaku. A w odizolowanych od zdobyczy współczesnej cywilizacji regionach wciąż żyją ludy, które posługują się językami z czasów Aleksandra Wielkiego.

Komu spodoba się w Tadżykistanie?

• fanom wspinaczki i górskich trekkingów (ponad 90% terytorium Tadżykistanu to góry)
• sympatykom historii i wciąż nieodkrytych miejsc (starożytne fortece, ruiny z czasów Jedwabnego Szlaku)
• backpackerom uwielbiającym przygody i nieoczywiste klimaty

Trekking po Górach Fan

Jeśli zaczynasz przygodę z Tadżykistanem, to nie ma lepszego miejsca na start niż malownicze Góry Fan. Trafisz tu dość łatwo zarówno od strony sąsiedniego Uzbekistanu (z Samarkandy w kierunku przejścia granicznego w Pandżakencie), jak i jadąc z północy od strony Chodżentu.  To dziewicze górskie pasmo z 5 tysięcznymi szczytami to obowiązkowy punkt trekkingowy na górskiej mapie Azji Centralnej.

Czekają na Ciebie malownicze wąwozy, zielone doliny, błękitne akweny i ślady dawnego osadnictwa. Proponuję Ci wędrówkę szlakiem Siedmiu Jezior, trwającą 3-4 dni, na wysokościach przekraczających 2000 metrów n.p.m. Czekają Cię idylliczne krajobrazy i spotkania z gościnnymi mieszkańcami okolicznych wiosek.

• Czy wiedziałeś, że? W paśmie Gór Fan występuje dziewięć szczytów o wysokości ponad 5000 metrów, a najwyższym z nich jest Chimtarga – 5489 m n.p.m. Najlepsze pasmo górskie w Azji Środkowej pod względem trekingowym. Okres od lipca do września jest najlepszym czasem na wędrówki i wspinaczki w Tadżykistanie.

Treking do Jeziora Iskandarkul w Górach Fan

Dziki biwak w Górach Fan. Photo by Michal Svec on Unsplash

 

Jezioro Iskandarkul

Ukryte w Górach Fan jezioro uznawane było niegdyś za najpiękniejsze jezioro ZSRR. Iskandarkul, którego nazwa wzięła się od legend związanych z Aleksandrem Wielkim,  jest topową atrakcją Tadżykistanu.  Ale nie martw się – to nie oznacza, że nad tym górskim akwenem panuje atmosfera festynu z watą cukrową, ani że w lokalnej kawiarni podają modne koktajle. Na szczęście, globalizacja nie zdążyła jeszcze zbyt mocno naruszyć autentyczności Tadżykistanu.

Dla mieszkańców stolicy, Duszanbe, jezioro to ma podobne znaczenie jak Jezioro Issyk Kul dla mieszkańców Biszkeku w Kirgistanie, stanowiąc popularne miejsce na weekendowy wypoczynek, trekking czy celebrowanie ważnych życiowych wydarzeń. Iskandarkul, wyglądający absolutnie zjawisko na zdjęciach, nie zrobił na mnie aż takiego wrażenia. O wiele bardziej jarałem się zastanym widokiem nad Almaty Lake w Kazachstanie. Nie zmienia to faktu, że trzeba się tu pojawić w ramach szerszej eksploracji zachodniej części kraju.

Więcej o jeziorze przeczytasz w tym artykule: Jezioro Iskandarkul – kultowa atrakcja Tadżykistanu.

5 atrakcji w okolicach Jeziora Iskandarkul

• Jezioro Zmeinoe: górski akwen nazywany Jeziorem Węży z uwagi na dużą ilość tych płazów.
• Wieś Sarytaq: miejsce, w którym Tadżykistan się zatrzymał, a lokalna wspólnota żyje w zgodzie z naturą.
• Fann Niagara: 43-metrowy wodospad położony nad rzeką wypływającą z Iskandarkul.
• Klif z napisem Рускiе: ślady wyprawy znanego naukowca i podróżnika Aleksieja Fedchenko.
• Trekking do Jeziora Kulikalon: grupa trzech jezior polodowcowych w południowo-zachodniej prowincji Sughd.

Atrakcje Tadżykistan: Jezioro Iskandarkul w Górach Fan

 

Koniec świata, czyli słone jezioro Asht Namak

Naprawdę ciężko jest mi zrozumieć, dlaczego to miejsce nie pojawia się w TOP 10 atrakcji Tadżykistanu. Moim zdaniem to największy gamechanger zachodniego Tadżykistanu. Asht Namak to solnisko znane również jako Akhkon to wyschnięte słone jezioro położone 90 km na północny-wschód od Chodżentu. Aby do niego dotrzeć, należy najpierw pojawić się w miasteczku Asht. Solnisko jest miejscem znanym wśród miejscowych za sprawą leczniczych basenów błotnych.

Dziury drążone są w wyschniętym dnie jeziora przez miejscowych. Praca to ciężka i niewdzięczna. O ile samo solnisko jest kompletnie puste i dzikie, to w sąsiedztwie znajduje się coś w stylu kurortu w postradzieckim wydaniu. Więcej o jeziorze przeczytasz w tym artykule: Asht Namak – ukryte słone jezioro w Tadżykistanie.

 

5 atrakcji w okolicach Asht Namak

• Taboshar: kompleks byłych największych kopalni uranu z czasów ZSRR
• Chodżent: drugie, co do wielkości miastu kraju, w którym znajduje się największy pomnik Lenina
• Gora Boboiob: szczyt o wysokości 3747 metrów n.p.m. w paśmie Gór Korama.
• Kokand: miasto Jedwabnego Szlaku położone w uzbeckiej części Kotliny Fergańskiej.
• Bahri Todżik: dawny Zbiornik Kajrakkumski, czyli jedyne „morze”, jakie posiada Tadżykistan

Chroniąc się przed huraganowym wiatrem rozbiłem obozowisko w wiacie dla pracowników drążących błotne baseny

Atrakcje Tadżykistan: zachodzące słońce nad Asht Namak

 

Duszanbe – stolica pomników

Duszanbe, dawny Stalinabad, to ponad milionowe miasto pomników, placów i szerokich arterii. Nie jest to najpiękniejsza metropolia Azji Środkowej, ale na pewno jedna z szybciej rozwijających. Za sprawą boomu na chińskie inwestycje Duszanbe rośnie w oczach – powstają nowe kompleksy (patrz Plac Niepodległości) i bloki mieszkalne.

Stolica Tadżykistanu podzielona jest na 4 dystrykty, wszystkie nazwane imionami perskich postaci historycznych. Miasto generuje ponad 20% PKB kraju i poza nim w Tadżykistanie nie za wiele się dzieje w kwestii miast. Duszanbe jest ważną bazą wypadową na Pamir, to tutaj często swoje ostatnie zakupy robią backpackerzy, motycykliści, rowerzyści i inni zapaleńcy Pamirskiej Szosy.  Więcej o jeziorze przeczytasz w tym artykule: Duszanbe – jak wygląda stolica Tadżykistanu?

Atrakcje stolicy Tadżykistanu

• Rudaki Park i okolice: najbardziej reprezentatywna i fotogeniczna część Duszanbe
• Wieża Placu Niepodległości: ogromny kompleks wybudowany przez chińską firmę.
• Najwyższy maszt świata? trzepocząca na 165 metrowym maszcie flaga Tadżykistanu
• Muzeum Narodowe Tadżykistanu: ekstrawagancki budynek i ponad 50 tys. eksponatów
• Ściana wielkich tadżyckich pisarzy: smaczek dla koneserów sowieckiej architektury

Wieża na Placu Niepodległości w Duszanbe. Nowy symbol rozwoju tadżyckiej stolicy.

Monumentalny pomnik Ismoila Somoniego niedaleko Parku Rudaki

 

Starożytne forty doliny Wakhan

Między Tadżykistanem a Afganistanem znajduje się zagadkowa dolina Wakhan, która niegdyś była tętniącym życiem traktem handlowym w ramach Jedwabnego Szlaku. Obecnie to dzika i surowa kraina, która skrywa ślady swojej świetności sprzed tysiącleci – ruiny fortów, pałaców i karawanserajów.

Skąd wzięły się fortyfikacje w wysokich górach Tadżykistanu? Forty i warownie zaczęto budować w ramach ówczesnego Państwa Kuszanów – starożytnego imperium w północnych Indiach i Azji Centralnej, które istniało w początkowych dwóch wiekach naszej ery. Forty z jednej strony dawały schronienie umęczonym uczestnikom handlowych karawan, z drugiej z kolei broniły imperium przed łupieżczymi najazdami z zewnątrz. Jednym z obiektów, które możesz odwiedzić jest fort Yamchun. To XII-wieczna budowla, w której kiedyś mogła znajdować się zoroastriańska świątynia wiecznego ognia. Aby do niego dorzeć, musisz obrać za cel wieś Yamchun, a następnie przejść od 4 do 8 km górskimi szlakami (w zależności czy wybierzesz wspinaczkę czy trekking).

Photo by USAID U.S. Agency for International Development on Wikipedia

 

Miasto duchów w Castle Karon

Miejscowi nazywają Karon „Machu Picchu Tadżykistanu”. Ten leżący na granicy z afgańskim interiorze fort był w przeszłości liczącym się ośrodkiem handlowym, którego mieszkańcy utrzymywali się z handlu lądowego i wydobywaniu złota. Teraz jego ruiny przyciągają najbardziej wytrwałych poszukiwaczy przygód i miłośników historii.

Dojazd do Karon to już samo w sobie nie lada wyzwanie – ruiny osady kryją się wysoko w górach, gdzie drogi są zarezerwowane wyłącznie dla samochodów z napędem 4×4. Atrakcja dla koneserów autentycznych miejscówek.

Atrakcje Tadżykistan: Castle Karon na granicy z Afganistanem. Source: Soupstock.nl

 

Przełącz Anzob i Tunel Śmierci

Przedsmak Pamiru, wersja demo Pamir Highway czeka Was na przełęczy Anzob w regionie Sughd. Znajdujący się na wysokości ponad 2700 metrów cieszący się złą sławą tunel Anzob łączy ze sobą dwa największe miasta Tadżykistanu – Chodżent i Duszanbe. Trasa mknąca do stolicy przebiega przez Góry Zarafszańskie i jest bardzo malownicza. Czekają na Was krajobrazy 3-tysięcznych szczytów, górskie wąwozy, rwąca rzeka i serpentyny z ciężarówkami wożącymi węgiel z pobliskich kopalń. 

Jeśli zainteresował Cię tunel śmierci to koniecznie przeczytaj mój artykuł na ten temat: Umierają w nim ludzie – tunel śmierci w Tadżykistanie. O tej nietrafionej irańskiej inwestycji było głośno na całym świecie.

Anno Domini 2023, sierpień, przed wjazdem do tunelu śmierci

Mati z Projekt Wyprawa łapiący oddech na przełęczy Anzob (2700 metrów n.p.m.)

 

Jezioro Karakul

Jezioro Karakul, znane także jako Kala Kule, położone jest w Tadżykistanie, w górach Pamir, na wysokości około 3900 metrów nad poziomem morza. Jest to jedno z najwyżej położonych jezior na świecie i jedno z najbardziej znanych naturalnych atrakcji Tadżykistanu. Jego nazwa, „Karakul”, oznacza „Czarne Jezioro” w językach tureckich, choć w rzeczywistości woda w jeziorze może przyjmować różne odcienie, od głębokiego granatu po jasny błękit, w zależności od warunków oświetleniowych i pogodowych.

Wokół jeziora rozciągają się imponujące, często śnieżne szczyty gór Pamir, co nadaje temu miejscu wyjątkowego, surowego piękna. Mimo surowych warunków klimatycznych i trudnej dostępności, jest to popularne miejsce wśród turystów i miłośników przyrody. Oferuje niezwykłe widoki i możliwość obserwacji unikalnej fauny i flory. Jezioro Karakul jest także ważnym miejscem dla naukowców, którzy badają jego unikalne cechy geologiczne i ekologiczne.

Atrakcje Tadżykistan: Karakul. Photo by EJ Wolfson on Unsplash

 

Pamir Highway

Droga Pamir Highway, znana również jako M41, jest jedną z najbardziej spektakularnych i wyjątkowych tras w Azji Środkowej. Rozciąga się na długości około 1250 km, łącząc Tadżykistan z Kirgistanem, i przechodzi przez wysokie pasma górskie Pamiru. Jest to druga co do wysokości międzynarodowa autostrada na świecie, osiągająca w swoim najwyższym punkcie, przełęczy Ak-Baital, wysokość 4655 metrów nad poziomem morza. Pamir Highway jest znana ze swoich spektakularnych widoków, trudnych warunków drogowych i odosobnienia.

Wymarzona kraina przygód dla wszystkich backpackerów, motocyklistów, fanów van life’u i miłośników górskich eksploracji. Najwyższym punktem Pamiru jest Szczyt Ismaila Samaniego o wysokości 7495 m n.p.m. nazywany za czasów ZSRR Pikiem Stalina a następnie Pikiem Komunizmu. Jadąc na wschód Tadżykistanu trzeba mieć na uwadze, że przeciętna wysokość tego obszaru to 4000 m n.p.m. Spacer po „dachu świata” jest zatem przygodą dla osób, które mają pojęcie o górach. Nie znajdziesz tu lasów, lata są krótkie i chłodne, a ziemia w wyższych partiach skuta jest lodem przez cały rok. Pamir jest domem dla ponad 1000 lodowców, z których najdłuższym (poza strefami arktycznymi) jest Lodowiec Fedczenki.

Atrakcje Tadżykistan: Pamir Highway. Photo by Thomas Lipke on Unsplash

 

Popiersie Lenina pod Istarawszanem

Nie jestem pewien, czy to największe betonowe popiersie Włodzimierza Iljicza Lenina na świecie, ale na pewno ma jeden z najbardziej malowniczych widoków. Ten relikt z czasów ZSRR znajduje się na obrzeżach Istarawszanu, przy zbiorniku wodnym Obanbori Dahanasoy. Aby się do niego dostać, trzeba pokonać ponad 300 schodów, a jedną z lokalnych atrakcji jest możliwość wspinaczki na głowę czerwonego zbrodniarza. Więcej o Istarawszanie i okolicznych atrakcjach przeczytasz w artykule: Istarawszan i największe popiersie Lenina na świecie?.

• Czy wiedziałeś, że największa podobizna Lenina znajduje się w Chodżencie? W latach 70-tych, w ówczesnym Leninabadzie, wzniesiono 24-metrową statuę bolszewickiego przywódcy, która wtedy była największą w całej Azji Środkowej. O zmianie czasów w Tadżykistanie świadczy decyzja miejscowych władz z 2011 roku, kiedy to betonowy symbol komunistycznych czasów został przeniesiony pod osłoną nocy z centrum Chodżentu na zachodnie obrzeża miasta.

 

Yaghnob Valley

Ukryta dolina będąca domem dla jednej z najbardziej odizolowanych społeczności mieszkających w Tadżykistanie, która włada Przez większość roku odizolowana od reszty świata, będąca poza radarem biur podróży i masowej turystyki. Stanowi świetną arenę zmagań dla piechurów i fanów górskich trekkingów, większość dostępnych szlaków jest płaska i nietechniczna. Na północy doliny mieszka wciąż kilkaset osób posługujących się językiem sogdyjskim, który w dużej mierze pozostał niezmieniony od czasów Aleksandra Wielkiego!

Atrakcje Tadżykistan: Dolina Yaghnob. Photo by Joel Heard on Unsplash

 

Górski Badachszan

Autonomiczny i wyizolowany region, który zajmuje ponad jedną trzecią powierzchni wschodniego Tadżykistanu. Miejsce pod względem etnicznym i religijnym odmienne od pozostałych części kraju, zwalczane politycznie przez urzędników z Duszanbe. Od kilkunastu lat pozostaje wyautowany z krajowej polityki, zaliczany jest również do miejsc o podwyższonym ryzyku wybuchu niepokojów społecznych.

Badachszan jest domem dla nieziemskich krajobrazów gór Pamir, które stanowią większość jego terytorium. Wschodnie rubieże to ciągnące się po horyzont doliny i bezdroża o charakterze pustynnym na wysokości poniżej 2000 metrów n.p.m.

Atrakcje Tadżykistan: Badachszan. Photo by Joel Heard on Unsplash

 

Twierdza Hisar

Historyczne miasto na zachodzie Tadżykistanu położone 15 km od Duszanbe. Znajdziesz tu jeden z najlepiej zachowanych zabytków w Tadżykistanie. To, co nie przetrwało w Istarawszanie (Mug Teppe) wciąż stoi na wzgórzu w Hisar. Ta starożytna twierdza liczy ponad 2500 lat pochodzi z czasów Cyrusa Wielkiego! W czasach Jedwabnego Szlaku forteca ze względu na swoje położenie dawała schronienie całym karawanom.

Photo by Etienne Dayer on Unsplash

 

Tadżycy

Mieszkańcy Tadżykistanu są największym skarbem tego kraju. Od czasu mojej podróży do Iranu, byłem przekonany, że żadna nacja nie może dorównać Persom pod względem gościnności i bezinteresownej pomocy. Tadżycy dorównali. Od sprzedawców na bazarach, przez kierowców ciężarówek i autobusów, studentów, oficerów milicji, aż po taksówkarzy i przedstawicieli wyższej klasy społecznej w Duszanbe. Wszyscy niezwykle uprzejmi, mili i pomocni. Polska w Tadżykistanie ma dobrą prasę i w świadomości mieszkańców pozycjonuje się jako kraj, który osiągnął sukces. No dobra, trochę niepotrzebnie pokłócił się z Mateczką Rasiją, ale to jednak w Polszy rabota jest i mnogo maszyna.

Wybierając się do Tadżykistanu spodziewaj się licznych zaproszeń na obiad, czaj czy wspólną konsumpcję melona. Nie jeden gospodarz zaoferuje bezpłatny nocleg czy podwózkę, a nawet zrobienie zakupów na dalszą część drogi.  Całkiem możliwe, że zdanie wypowiedziane do mnie przez pułkownika milicji z Chodżentu ma tu jakieś znacznie: gdzie Allah patrzy, tam gość musi być traktowany w sposób szczególny.

Tadżycka rodzina opiekującą się medresą w Istarawszanie

 

Targi i bazary

Targowiska w Tadżykistanie spodobają się zarówno nowicjuszom podróży po Azji Środkowej, jak i wytrawnym badaczom rzeczywistości sowietstanów. Bazary emanują zapachem orientalizmu, który przeplata się z unikalnym postradzieckim kolorytem. To miejsca, gdzie wschodnie tradycje mieszają się z pozostałościami radzieckiej przeszłości, tworząc fascynującą mozaikę kulturową. Unikatową w skali świata, charakterystyczną dla pięciu środkowoazjatyckich byłych republik ZSRR.

O bazarowym życiu tadżyckich miast i miasteczek przeczytacie w artykule: Poznaj Tadżykistan – targi i bazaru Jedwabnego Szlaku.

5 produktów, które kupisz na bazarze

• Owoce persymony: pomarańczowe kulki przypominające pomidory, w smaku podobne do…sam nie wiem czego.
• Owoce kantalupy: uprawiana odmiana melona cukrowego, w której tadżyckiej odsłonie jest wyjątkowo słodki.
• Dziki czosnek górski: w Azji Środkowej wciąż do znalezienia, idealny w duecie z lepioszką.
• Tiubietiejki: narodowe czapki Tadżykistanu w różnych cenach i wzorach (sam stałem się posiadaczem aż 3).
• Wełniane skarpety: rękodzieło w barwach i wzorach sztuki tadżyckiej, świetne na prezent.

Królestwo lepioszek: środkowoazjatyckich chlebków, w których zakocha się każdy fan glutenu

Azja Środkowa, gdzie orientalizm przeplata się z dziedzictwem Wielkiego Sojuzu. Kadr z Panjshanbe Bozor w Chodżencie.

Atrakcje Tadżykistan: Mehrgon Market w Duszanbe