Mam wrażenie, że Evora jest wciąż nieodkrytym skarbem Portugalii. Stolica winnego regionu Alentejo ma w sobie wszystko, aby zainspirować przyjezdnego włóczykija szerokim wachlarzem topowych atrakcji. Tymczasem przez swoje położenie, gdzieś w połowie drogi między Lizboną a hiszpańską Estremadurą, pozostaje w cieniu miast, takich jak Setubal, Sintra czy Cascais.
Za każdym razem, gdy odwiedzałem Portugalię, zastanawiałem się, jak wygląda miasto o tak pięknie brzmiącej nazwie. Ten artykuł jest mini przewodnikiem po Evorze, do której ostatecznie dotarłem pod koniec października Anno Domini 2022.
Najważniejsze rozdziały relacji
Evora, czyli biało-żółta stolica regionu Alentejo
Evora jest stolicą i największym miastem regionu Alentejo (czyt. alenteżu) zajmującego 1/3 powierzchni Portugalii, na którego terenie żyje 10% populacji kraju. To rolnicza kraina, której mieszkańcy słyną z lewicowych poglądów i spożywania dużej ilości wieprzowiny i wołowiny. Alentejo przez długi czas był jednym z biedniejszych regionów UE, ale sytuacja zmieniła się na lepsze za sprawą licznych dotacji i dofinansowań regionalnych. Region ten znany jest jeszcze z jednego topowego wyrobu, jakim jest wino. Szczególną popularność zyskały czerwone wina o niezwykle pijalnym charakterze i małej kwaskowatości.
Evora jest starym miastem z wieloma zabytkami wpisanymi na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Nazwa miasta to imię żeńskie pochodzenia portugalskiego, które oznacza „tę, która mieszka w pobliżu cisów”. Spójność architektoniczna i charakterystyczna żółto-biała kolorystyka zabudowań sprawiają, że Evora była inspiracją dla kolonizatorów do budowy innych miast w świecie np. Salvador da Bahia w Brazylii. Najwybitniejszym okresem rozwoju miasta był XVI wiek, kiedy Evora była siedzibą portugalskich królów i pełniła ważną rolę handlową w regionie. O rzymskich wpływach w mieście najdobitniej świadczą znajdujące się w samym centrum ruiny rzymskiej świątyni, a także akwedukt (Aqueduto da Água de Prata). Poruszanie się po starym mieście generuje wrażenie przebywania w pełnym zabytków i historii miejscu. I taka właśnie jest Evora – wolna od masowej turystyki, komercji i coraz popularniejszej w Portugalii międzynarodowej rezydentury.
- EVORA – INFORMACJE PRAKTYCZNE
- Populacja: poniżej 60 tys. mieszkańców
- Odległość od Lizbony: 137 km na wschód
- Region Portugalii: stolica Alentejo
- Z czego jest znana: stare miasto wpisane na listę UNESCO
Jak dojechać na miejsce?
Najłatwiej oczywiście samochodem płatną autostradą A6 (koszt przejazdu na odcinku Palmela-Evora to 15 EUR). Dla unikających opłat drogowych istnieje alternatywna bezpłatna trasa drogami N10, N4 i N114 przez miasteczka Pegões, Vendas Novas i Montemor-o-Novo. Dobrym i tanim sposobem są również autobusy firm Rede Expressos i Flixbus. Codziennie z Lizbony do Evory kursuje kilka busów na tym odcinku. Bilet kosztuje od 4 do 8 EUR (polecam wcześniejszy zakup online) a podróż trwa 1 godzinę 40 minut. Dla fanów pojazdowych szynowych możliwa jest również wycieczka pociągiem. Ciufcia śmiga po torach w podobnym tempie, co bus, a bilet kosztuje ok. 5-6 EUR.
5 powodów, dla których warto odwiedzić Evorę
Spokojne miasteczko o charakterystycznej zwartej żółto-białej zabudowie z całych wachlarzem zabytków, klimatycznych wąskich uliczek, ciekawych sklepów z pamiątkami i wyszukaną ofertą gastronomiczną. Brzmi dobrze? Wszystko to znajdziesz w położonej godzinę od hiszpańskiej granicy Evorze. Podróż do stolicy Alentejo będzie również nieoceniona w kontekście poznania jednego z najciekawszych regionów Portugalii. Regionu, który wyróżnia się na tle innych zarówno sferą gastronomiczną (więcej wieprzowiny mniej ryb), krajobrazami (archeologiczna kopalnia, megalityczne kręgi, hektary korkowych sadów), jak również poglądami mieszkańców (profil lewicowy, agrarny rodowód).
- 1. Stare miasto wpisane na listę UNESCO
- 2. Kameralny charakter i brak turystycznego tłumu
- 3. Kuchnia i rękodzieło regionu Alentejo
- 4. Drugi, najstarszy Uniwersytet Portugalii
- 5. Portugalskie Stonehenge 15 minut samochodem od miasta
Evora – najważniejsze atrakcje. Co zobaczyć?
Jeden dzień w zupełności wystarczy na poznanie miasta w trybie slow. Na Placu Giralda (Praça de Giraldo) znajduje się punkt informacyjny, w którym warto zaopatrzyć się w mapkę największych atrakcji Evory. Dzień zwiedzania najlepiej zaplanować w taki sposób, aby pojawić się w mieście rankiem, a po obiedzie pojechać na wschód słońca na megalityczne kręgi Cromeleque dos Almendres znajdujące się na trasie powrotnej do Lizbony.
Degustacja kuchni regionu Alentejo
Znana z prostych, ale przepysznych potraw kuchnia Alentejo składa się głównie z zup, mięs i chleba przyprawionego lokalnie uprawianymi ziołami. Zalicza się do nich m.in. miętę, kolendrę czy dziki rozmaryn. Ryby i owoce morza są znacznie mniej popularnie niż w pozostałych regionach Portugalii, choć oczywiście i w Alentejo nie brakuje lokalnej wersji dorsza. Króluje wieprzowina i wołowina. Evora, jako stolica regionu, posiada świetną ofertę gastronomiczną. Osobiście polecam Wam TascaTosca&Wine Restaurant w zagłębiu knajpek na Rua Alcarcova de Baixo. Solidna anglojęzyczna obsługa, ciekawa karta win i regionalne dania wysokiej jakości.
- EVORA: Jakich dań warto spróbować?
- 1. Açorda – ziołowy bulion nasączony lekko czerstwym wiejskim chlebem i niekiedy zwieńczony jajkiem
- 2. Cozido de grão – gulasz z ciecierzycy
- 3. Carne de porco à Alentejana – marynowana wieprzowina ze smażonymi ziemniakami i małżami
- 4. Bacalhau com broa à Alentejana – dorsz zapiekany w chlebie kukurydzianym
- 5. Carneiro assado – pieczona jagnięcina ze smażonymi ziemniakami i zestawem warzyw
Capela dos Ossos, czyli kaplica pełna czaszek
We wnętrzach Kościoła św. Franciszka w Evorze (Igreja e Mosteiro de São Francisco) znajduje się kaplica, która rozsławiła Evorę w zagranicznych przewodnikach turystycznych. To Capela dos Ossos zbudowana przez mnichów franciszkańskich, w której ekshumowano ok. 5000 zwłok. Pochodzące od zwykłych mieszkańców kości wypełniają ściany kaplicy. W jednej z wystawionych na widok publiczny szklanych gablot znajdują się wysuszone zwłoki dziecka. Sklepienie zdobi łacińska sentencja Melior est die mortis die nativitatis oznaczająca dosłownie Lepszy jest dzień śmierci niż dzień narodzin.
Szczerze? W rzeczywistości kaplica jest dość niewielka, lepiej prezentują się zdjęcia w internetach. O wiele większe wrażenie robi kaplica czaszek w Kudowie Zdroju. Nie wspomnę już o słynnych Katakumbach Kapucynów w Palermo.
Kościół Nossa Senhora da Graca
Renesansowy klasztor kalwaryjskich pustelników św. Augustyna został założony na początku XVI wieku po wcześniejszym zaprojektowaniu przez architekta domu królewskiego Miguela de Arruda. Jest to piękny sakralny przybytek, który mnie osobiście przywołuje wspomnienia z mieszkania w Palermo. Obecnie pełni on funkcję mesy dla oficerów garnizonu Évora, a także kapelanii Południowego Regionu Wojskowego. Obiekt pod koniec XIX wieku popadł w kompletną ruinę tracąc m.in. bezpowrotnie kaflowe płyty przedstawiające sceny z życia św. Augustyna. Za sprawą renowacji z połowy XX wieku prezentuje się obecnie wspaniale, szczególnie z perspektywy Rua da Republica.
Templo Romano
Rzymska Świątynia w Évorze, nazywana Świątynią Diany, jest jedną z najwspanialszych i najlepiej zachowanych świątyń rzymskich na całym Półwyspie Iberyjskim. Została uznana za Światowe Dziedzictwo UNESCO w 1986 roku. To prawdziwa wizytówka miasta i prawdopodobnie, jego najlepiej rozpoznawalny zabytek. Stanowi namacalny dowód na rzymską dominację, która na tych terenach odcisnęła piętno w kulturze, sztuce i społecznych tradycjach.
Konstrukcja w ciągu wieków pełniła różne funkcje. Świątynia była przez kilka wieków rzeźnią, ale również fortecą obronną. Z czasem popadła w coraz większą ruinę i dopiero rekonstrukcja w XIX wieku ocaliła ten zabytek przed ostatecznym zburzeniem.
Pałac Cadaval
Jest Pałac Cadaval, który sąsiaduje bezpośrednio z Świątynią Diany, to niewątpliwie idealne miejsce na spacer. Szczególnie, że dziedziniec przybytku jest pełen kwiatów i letnich kolorów. Warto odwiedzić dobrze ocenianą knajpę Cavalariça Évora o stylowej przestrzeni gastronomicznej i ciekawym patio. We wnętrzach pałacu organizowane są międzynarodowe wystawy artystyczne, tak jak na załączonym obrazku pokaz prac Yves Saint Laurent „Love. Marrakech, Opened my eyes to color„.
Katedra w Évorze (Sé Catedral de Évora)
Jeden z najstarszych zabytków miasta Evora. Katedra została zbudowana w 1186 roku i konsekrowana w 1204 roku, ale finalnie ukończona dopiero 46 lat później. Świątynia na przestrzeni ostatnich wieków była miejscem kilku znaczących historycznych wydarzeń. Pod koniec XV wieku na katedralnym ołtarzu miano poświęcić flagi floty Vasco da Gamy.
Evorska katedra jest prawie najstarszym tego typu obiektem w Portugalii. Wybrzeża ją Katedra Sé w lizbońskiej Alfamie.
Sklepy z rękodziełem wzdłuż Rua Cinco de Outubro
Evora jest dobrym miejscem na zakup owoców lokalnego rzemiosła. Stare miasto pełne jest dziwnych concept store’ów, sklepów ze starociami i ręcznie robionymi produktami. Łowcy pamiątek będą zadowoleni, szczególnie, że część z nich nie będzie dostępna w innych częściach Portugalii (np. korkowa podstawka + azulejos z motywem Evory). Region Alentejo słynie z następujących produktów:
- 1. Przedmiotów ze skóry
- 2. Ceramiki i azulejos z motywami regionu
- 3. Dywanów, kocy i gobelinów
- 4. Korkowych bibelotów wszelkiej maści
- 5. Mebli ze wzorami kwiatów
Prawdziwy wysyp sklepów znajdziecie na Rua Cinco de Outubro, uliczce prowadzącej wprost do ruin Świątyni Rzymskiej. Najciekawszym punktem z lokalnym handcraftem jest moim skromnym zdaniem O Cesto Artesanato. Ceny nieco wyższe niż w tanich sklepach z industrialną manufakturą, ale dostępna oferta produktowa bez wątpienia z portugalskim rodowodem.
Jardim Diana
W moim osobistym rankingu najbardziej urokliwych miejsc Evory wygrywa właśnie ogród Diany. Spacerując po mieście można odnieść wrażenie, że nie ma w nim żadnych drzew. Pustkę tę rekompensuje ten niewielki skwerek, którego największą zaletą jest punkt widokowy na starą infrastrukturę miejską. Niemym strażnikiem zielonej przestrzeni jest popiersie dr. Francisco Barahona – hiszpańskiego barokowego malarza ołtarzy.
Ogród znajduje przy ruinach Świątyni Rzymskiej więc prędzej czy później trafi do niego każdy zwiedzający miasto. Rekomenduję odetchnąć nieco przy lampce czerwonego wina Alentejo w tutejszej kawiarence. Wrzucić coś na ząb można w pobliskiej Cavalariça Évora – stylowej przestrzeni gastronomicznej na dziedzińcu Pałacu Cadaval.
Praça de Giraldo – główny plac Evory
W Evorze wszystkie drogi prowadzą na Plac Giralda. To Serce starego miasta Evory, które przecina najbardziej ruchliwa ulica starówki R. de Serpa Pinto. Plac ma już prawie 500 lat i jest hołdem wobec wojownika Geraldo Geraldesa, który odbił Evorę z rąk Maurów. Tę samą postać można również zobaczyć w oficjalnym herbie miasta.
Tętniący życiem plac jest miejscem spotkań miejscowych, sprzedaży pieczonych kasztanów i lokalnych imprez. Znajdują się na nim trzy reprezentatywne konstrukcje architektoniczne: Kościół św. Antoniego (Igreja de Santo Antão), fontanna i budynek Banku Portugalii (Banco de Portugal). Wygrywa igreja z XVI wieku. Osobiście Plac Giralda nie skradł mojego serca, o wiele lepiej czułem się np. w ogrodzie Diany czy w okolicach Pałacu Cadaval.
Almendres Cromlech, czyli megality za miastem
Okolice Evory obfitują w kamienne kręgi, czyli tzw. stanowiska megalityczne. Najbardziej znanym obiektem jest Cromeleque dos Almendres nazywany powszechnie „portugalskim Stonehenge”. Kamienny krąg skład się z 95 monolitów i jest to najważniejszy zabytek megalityczny na Półwyspie Iberyjskim i jeden z najistotniejszych w Europie, nie tylko ze względu na swoje rozmiary, ale także na stan zachowania. Kręgi położone są na odludnym wzgórzu pośrodku starych gajów oliwnych.
Całkiem niedaleko znajduje się inny okaz megalityczny – Menir dos Almendres. Ten 90-tonowy kamień to menhir, którego nazwa wywodzi się bezpośrednio z języka bretońskiego od słów maen (kamień) i hir (wysoki). Wszystko się zgadza – głaz ten ma 3,5 metra wysokości. Obie atrakcje znajdują się w odległości 12 kilometrów od Evory i przez kilka ostatnich kilometrach prowadzi do nich wąska szutrowa droga. Po drodze mija się wioskę Nossa Senhora de Guadalupe, w której znajduje się niewielka ekspozycja dotycząca okolicznych stanowisk megalitycznych.
