Park Narodowy Gobustan: dziki nocleg pośród petroglifów

 

We wschodnim Azerbejdżanie kryje się prawdopodobnie jeden z najpiękniejszych pustynnych parków narodowych regionu. Park Narodowy Gobustan (Qobustan) został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO za sprawą archeologicznego potencjału, który kryje. Na terenie parku występuje ponad 6 tysięcy naskalnych malowideł i petroglifów,  których wiek datuje się między 5 a 20 tysiącleciem przed naszą erą. To naprawdę atrakcja dużego kalibru.

Na terenie regionu Gobustan poza „muralami minionych epok” znajduje się również prawdziwa armia błotnych wulkanów, a także słynny kamień muzyczny Gaval Dash. Eksplorowanie tego regionu Azji Zachodniej jest inspirującym przeżyciem pełnym przygód, niecodziennych doświadczeń i unikatowych w skali świata krajobrazów. Relacja, którą będziecie mogli poniżej przeczytać, jest dla mnie mocno sentymentalna. Pisząc ją mija dokładnie 7 lat odkąd odwiedziłem opisywane w niej miejsca – dzikie landszafty, których ujrzenie raz na zawsze zmieniło moje postrzeganie tego regionu świata.

 

Atrakcje wschodniego Azerbejdżanu: ziemia petroglifów i naskalnych malowideł

W promieniu kilkudziesięciu kilometrów od prosperującej metropolii Baku, mieści się intrygujący kompleks przyrodniczo-archeologiczny. To ten, na którym w przeszłości żyły wilki, tygrysy, lisy, szakale, a nawet gigantyczne słonie. W Parku Narodowym Qobustan odnajdzie się każdy smakosz dzikiego, nieskażonego cywilizacją XXI pustynnego krajobrazu. W 2014 r. całkiem przypadkowo otrzymaliśmy zielone światło na spędzenie fascynującej nocy pośród starych, jak Gandalf malowideł naskalnych. A wszystko w akompaniamencie migoczących w oddali platform wiertniczych basenu Morza Kaspijskiego. Ten wpis poświęcony będzie Gobustanowi, ale jeśli interesuje Was azerska republika szerszej perspektywie, odsyłam Wam do naszej relacji sprzed kilku lat: Azerbejdżan – kierunek nieoczywisty. Opisaliśmy w niej młodzieńczą tułaczkę z plecakiem po górach Wielkiego Kaukazu, ale są również epizody z gobustańskiego rezerwatu. Wszystkie tematyczne wpisy o Azerbejdżanie znajdziesz tej kategorii: zapiski podróżnika z Azerbejdżanu.

Najładniejszy park narodowy Azerbejdżanu?

Jeśli gdziekolwiek w regionie istnieje miejsce, w którym można podziwiać obrazy prehistorycznego życia na Kaukazie, jest nim niewątpliwie Park Narodowy Gobustan (Qobustan National Park). Gobustan to suchy pagórkowaty rejon, w którym wciąż podziwiać można tak wiele przykładów bytowania człowieka prehistorycznego. Nigdzie na świecie nie ma tylu petroglifów z tak różnorodnych okresów ludzkości. Kilka tysięcy naskalnych malowideł jest atrakcją dużego kalibru nawet dla osoby spoza branży archeologicznej. Mówimy bowiem o świetnie zachowanej sztuce petroglificznej przedstawiającej sceny z życia dawnych kultur. Skały zdobią rysunki przedstawiające rytualne tańce kobiet, myśliwskie rajdy na dzikie byki i antylopy, a także scenki obyczajowe z normalnego dnia tamtych czasów. Słynny norweski podróżnik Thor Heyerdahl nazwał Gobustan jednym z najstarszych ośrodków cywilizacji na świecie. I prawdopodobnie się nie mylił.

TIP! Istnieje możliwość samodzielnego zwiedzania parku, warto jednak pokusić się o lokalnego przewodnika. Na terenie kompleksu archeologicznego jest wiele poukrywanych smaczków, których znalezienie wymaga dużego skupienia, a także wiedzy przedmiotowej. Z uwagi na złożoność tematu i intrygujący charakter miejsca, przewodnik będzie świetnym dopełnieniem świadomego zwiedzania tej atrakcji wschodniego Azerbejdżanu.

 

 

Być może najstarsza na świecie osada ludzka…

Topografia Gobustanu nie pozostawia wątpliwości, że w przeszłości był to obszar poddawany nieustannym oddziaływaniom sił natury. Wiatr, aktywność sejsmiczna i opady atmosferyczne przez tysiąclecia formowały obecny kształt wapiennej krainy. W wyniku erozji skał na terenie Parku Narodowego Gobustan znaleźć można obecnie kilkadziesiąt jaskiń różnej wielkości. Były one w czasach prehistorycznych schronieniem dla ówczesnego człowieka. Prawdę o Gobustanie odkryto dość późno, bo dopiero w 1930 roku podczas prac odkrywkowych w okolicznej kopalni żwiru.

W udokumentowaniu prehistorycznego życia człowieka na gobustvańskie ziemi pomógł słynny norweski odkrywca i podróżnik Thor Heyerdahl. Bywał on wielokrotnie na terenie wschodniego Azerbejdżanu, badając archeologiczne perełki regionu. Odkrył m.in., że w jednej z jakiń mieści się prawdopodobnie najstarsze malowidło naskalne przedstawiające łódź.  Obecnie w otwartym w 2012 r. muzuem podziwiając można ponad 100 tys. eksponatów archeologicznych. Nie byłoby to możliwe, gdyby nie praca organiczna pasjonatów, takich jak p. Thor.

 

 

Park Narodowy Gobustan – informacje praktyczne

Park oddalony jest 65 kilometrów od stolicy Azerbejdżanu – Baku. Zdecydowanie to jedna z najciekawszych atrakcji regionu. Na półpustynnym obszarze pośród efemerydów znajduje się miejsce, które w 2007 r. wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Trudno się dziwić. Jest prawdopodobnie najlepiej zachowanym kompleksem naskalnej twórczości człowieka pierwotnego na świecie. – Tak jak Azerbejdżan stanowi gospodarczy, kulturowy i historyczny pomost między Europą a Azją, tak Gobustan jest pomostem między starożytnością a współczesnością – takimi słowami opisał gobustański rezerwat p. Fikrat Abdullayev, zastępca dyrektora kompleksu.

Zwiedzanie warto rozpocząć w godzinach porannych gdy z nieba nie leje się jeszcze okrutny kaukaski żar. Kompleks czynny jest codziennie w godzinach od 10 do 17. Na zobaczenie najważniejszych atrakcji trzeba poświęcić ok. 3 godzin. Bilet dla dorosłych obcokrajowców kosztuje 10AZN, czyli równowartość 22 PLN.

 

 

 

 

Co dokładnie można zwiedzić w Parku Narodowym Gobustan?

Sześć tysięcy naskalnych malowideł jest porozrzucanych na obszarze 450 km². Na takim terytorium wg. antropologów toczyło się prehistoryczne życie. Poza petroglifami na terenie rezerwatu znaleźć można jaskinie, pozostałości dawnych osad i kurhanów.  Dla zwiedzających otwarte jest muzeum i główny kompleks, w skład którego wchodzą poniższe atrakcje. W 2019 r. rezerwat odwiedziło ponad 130 tys. turystów, a w sezonie letnim bywały dni, kiedy ich dzienna liczba przekraczała tysiąc osób. My byliśmy w 2014 r. jedyni gośćmi kompleksu, ale tylko dlatego, że był on już zamknięty do zwiedzania.

Gaval Dash (Gawał-dasz), czyli śpiewający kamień

Wielce osobliwą atrakcją przyrodniczą jest tzw. śpiewający kamień Gaval Dash. Został dostrzeżony przez przyrodników w latach 40-tych ubiegłego wieku i do dziś stanowi obowiązkowy punkt na turystycznej trasie rezerwatu. Specyficzna konstrukcja kamienia (to tak naprawdę potężny kilku-tonowy wapień muszlowy z głębokim wyżłobieniem) sprawia, że wydaje on dźwięki bębna po uderzeniu mniejszym kamieniem. Jak trafnie napisano w opracowaniu  Przewodnik Azerbejdżan – Panorama turystyczna – „jest to z pewnością jedyny instrument na świecie niewymagający ani szczególnego sposobu przechowywania, ani nawet futerału„.

 

 

Wzgórza Boyukdash, Kichikdash, Jingirdagh

Gobustan i otaczające go wniesienia znajdują się na końcu grzbietu łańcucha górskiego Wielkiego Kaukazu. Okoliczne wzgórza skrywają jaskinie, które były pierwszymi apartamentowcami w dziejach gatunku ludzkiego. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że okoliczne tereny są domem dla starożytnej sztuki naskalnej i odzwierciedlają ponad 15 000 lat historii świata. Na wapiennych skałach odnaleźć można wielbłądzie karawany, sceny z polowań na dziką zwierzynę i zwierzęta o różnych kształtach i formach. Znanym okazem jest łaciński napis z okresu panowania rzymskiego cesarza Domicjana. Jego obecność w tym miejscu wskazuje, że XII legion rzymski osiedlił się tymczasowo nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Gobustan to nie tylko petroglify. W okolicznym muzeuem znajduje się ponad 100 tys. eksponatów, które obejmują również liczne pozostałości ceramiki, naczyń, prostych narzędzi, kości a nawet prymitywnej biżuterii.

 

 

Rejon Apszeron wulkanicznym rajem. Jak dojechać?

Duża część wulkanów błotnych znajduje się w regionie Apszeron. Wizytówką kraju są okolice miejscowości Qobustan. To właśnie tam, poza Parkiem Narodowym Qobustan, znajduje się prawdziwa farma ziejących błotem stożkowatych gór. Najłatwiej dojechać do tego miejsca z Baku. Google podpowiada, że odcinek 79 km można pokonać samochodem w godzinę i dwadzieścia minut.

Jak dojechać na miejsce? Z centrum Baku złapać Taxi Yandex na drogę wylotową nr E119. Ze złapaniem stopa nie powinno być najmniejszego problemu. W Azerbejdżanie o wiele łatwiej zatrzymać samochód niż doczekać planowanego przyjazdu marszrutki.  Wysiąść powinniście na stacji AZPETROL (kordynaty: 40.3282664, 49.7659496), na której można dokupić brakujący prowiant. Do celu pozostaje 40 minut pieszo przez półstep (kordynaty: 39.9963135, 49.3852377). Uwaga: okoliczni mieszkańcy ostrzegali nas przed wężami. Jest ich na tym terytorium sporo i trzeba bardzo uważać, gdzie stawia się każdy krok. Niemniej dojście do celu nie powinno nikomu sprawić trudności. W lecie teren ten skąpany jest w okrutnym żarze i bez odpowiedniego nakrycia/zapasów wody nie ma co się zapuszczać w nieznane.